Manisa

Kentsel Mekânların Tarih İçerisindeki Değişimi Manisa Emekliler Parkı Örneği: Bölüm 1

Manisa  kentinde genellikle tarihi eserlerin ve camilerin bulunduğu kısımlar anayolların birleşme noktaları olarak düzenlenmiştir.

1922 yılı Büyük Manisa yangınından sonra 29 Ekim 1922 günü Belediye’nin bir Fransız şehircilik firması ile anlaşıp yangın alanlarında kurulacak yeni Manisa’nın imar planını yaptırmaya başlamıştır. Şehir içindeki yolların genişliği, İstasyon, Hükümet, Sultan ve Karaköy alanlarının varlığı İzmir kentinde olduğu gibi şehirde tramvayla ulaşım yapılmasının düşünüldüğünden dolayıdır.

Manisa Beyaz Fil Önü Yol Genişliği

Şehrimizde halen Hatuniye Camii ile Hükümet binası arasında bulunan Cumhuriyet alanı ( o zaman ki ismi ile), çalışacak tramvaylar için depo olarak düşünülmüştür. Farklı zamanlarda, türlü şekillerde düzenlenen bu alan son olarak kuzeyindeki yol kotuna indirilerek ( Bugünkü Mustafa Kemal Paşa Caddesi ) yeniden bugünkü şekliyle düzenlenmiştir. 1960 yılı ortalarında da alanın doğu-kuzey tarafına ve yol kenarına bir Atatürk anıtı dikilmiştir.

1967 Yılı Manisa İmar Planı Hükümet Konağı ve Çevresi
Eski Hükümet Meydanı ve Atatürk Heykeli

Bayram ve törenler bu alanda yapılmakta olup, hükümet binasının arka cephesi bu alana baktığından belediye tarafından buraya her etkinlik zamanında demir, ahşap, bez karışımı bir tören tribünü portatif olarak kurulup kaldırılmıştır. Alan beyaz tarak mozaik kaplı olup, tamamen çıplak ve boş olduğundan sıcak günlerde Spil Dağının aşırı sıcaklığından dolayı bir güneş aynası teşkil etmekte, gerek törene katılanlar ve gerekse seyirci halk için bunaltıcı derecede sıcak olmaktadır.

Atatürk anıtı modern bir yapı olup 500 yılı aşkın tarihi geçmişi bulunan Hatuniye camiinin görkemliliği ile tezat teşkil etmesinden dolayı alanın ortasına konulamamıştır. Yolun kenarında duruşu estetik ve mimari yönden uygun olmadığı düşüncelerinin oluşmasına neden olmuştur.

Manisa Eski Hükümet Meydanı ve Hükümet Konağı

Bu alan 1980’li yılların sonuna kadar Manisa Cumhuriyet Meydanı adı altında anılmıştır. Yine 1980 li yılların sonunda Hatuniye Camii önündeki alan Emekliler Parkı olarak düzenlemesi yapılmıştır.

Yapılmış olan araştırmalar ışığında bu alanın ağaçlandırılmış olarak ya da bir park olarak değerlendirilmesi fikri 1970’li yıllar arasındaki çalışma döneminde ortaya çıkmaya başlamıştır. Bu fikrin ortaya çıkmasını mekânların yer değişimi fikri de etkilemiş olabilir. Çünkü 1960’lı yıllarda bugünkü Cumhuriyet Meydanı bir parktı ve hükümet parkı olarak anılıyordu. Mekânların yer değiştirip törenlerin Hükümet Binasının kuzey yönündeki ( bu günkü Cumhuriyet Meydanı ) alanda yapılmasının birçok avantajı vardı.

Manisa Hükümet Parkı
  • Bir sürü masraf yapılarak çirkin görünümlü ve kullanışsız portatif tribün kurulmasına da gerek kalmıyordu.
  • Şehrin ana trafik arterlerinin en önemlilerinden biri olan M. Kemal Paşa Bulvarı ve devamı olan bugünkü 8 Eylül Caddesi trafiğe kapatılmıyordu. Ayrıca eski Hükümet Parkı, ağaçlı bir alan halindeydi. Bitişiğinde törene katılanların toplanıp bekleyebileceği elverişli, gölgelik Fatih Parkı ve Şehitler Ortaokulu bahçesi gibi geniş alanlar bulunmaktadır.
  • O zamanki adıyla Cumhuriyet alanının bulundu yer (eski adıyla Emekliler Parkı yeni adıyla Bülent Koşmaz Parkıdır) eski devirde olduğu gibi Osmanlı – Türk ağaç sevgisinin sembolü olan çınar ağaçları ile ağaçlandırılması tarihi Manisa şehrine başka bir görünüm kazandıracağı düşünülmüştür.

Ancak 1963 yılında Manisa imar planı son defa gözden geçirilirken bu alanın olduğu gibi kalması kabul edilmiştir. Belediye Meclisi 26 Şubat 1975 günü aldığı karar ile imar planını değiştirerek Hükümet Parkı ile Cumhuriyet Alanının yukarıda açıklamış olduğum şekilde düzenlenmesinin kabul edilmesine rağmen İmar ve İskan Bakanlığı’nca yukarıdaki gerekçeler açıklanamadığından dolayı onaylanmamıştır.  

İlerleyen zamanlarda bu sefer ise İl Trafik Komisyonu tarafından gittikçe artan otopark ihtiyacının göz önüne alınarak Hükümet Parkı ile Cumhuriyet Alanının otopark olarak kullanılmasına karar verilmiş, bu karar da İçişleri Bakanlığı’nca onaylanarak kesinlik kazanmıştır. Bu karar gereğince Belediyece gerekli düzenleme çalışmaları yapılmış ve şehir trafiğinin önemli ölçüde rahatlamasını sağlamıştır.

Eski Hükümet Meydanı ve Hükümet Konağı

Bu bilgiler ışığında şunu da belirtmek isterim ki aslında bir zamanlar meydan olarak bilinen Eski Emekiler Parkı ( Eski adıyla Cumhuriyet Alanı ) tramvay depo alanı olarak kullanılması düşünüldüğünden sonra otopark olarak düşünülmüş ve bir süre otopark olarak kullanılmıştır.

Hükümet Konağı’nın arka tarafında Hatuniye Camii önündeki alan planlandığı gibi 1980’li yılların sonunda park haline getirilmiştir. Buraya emeklilere olan saygı ve minnetin simgesi olarak Emekliler Parkı adı verilmiş, emeklilerin oturup dinleneceği bir Osmanlı Kıraathanesi inşa edilmiştir. Böylece büyük yangınla ve modern şehirleşme ile yok olan Hatuniye Camii çevresi de gerekli izinler alınarak yeniden düzenlemesi sağlanmıştır.

1980’li yıllarda iklimsel olarak sıcak bir kent olan Manisa’da çeşmelerin ve özellikle havuzların çoğaltılması gerektiği vurgulanmış olup Emekliler Parkı içerisinde bir havuz düşünülmüştür.

Emekliler Parkı Mermer Havuz
Emekliler Parkı Mermer Havuz Oymali Fıskiyesi

Çatal mezarlığına dönemin belediye başkanı Avni Gemicioğlu zamanında konulmuş bulunan Eski Kışla Meydanı havuzunun 6 metre boyundaki mermer süslü ve oymalı fıskiyesi oradan alınarak uzun uğraşlar sonucunda üzerindeki kirler temizlenip ve tamir edilerek Hatuniye Camii meydanına konulmuş ve havuzu da yeniden çizilerek mermer olarak Emekliler Parkı adını verilmiş olan alana konulmuştur. Ancak havuz mermerinin kaidesi silindiğinde 4 tarafında 4 kitabe bulunduğu görülmüş ve havuzun 1812 yılında yani 180 yıllık ( o günkü zamana göre) olduğu saptanmıştır. Bu kitabenin okunup örneği çıkarılarak tercümesinin yapılması amacıyla parka konulması gerçekleşmemiştir.

2 Replies to “Kentsel Mekânların Tarih İçerisindeki Değişimi Manisa Emekliler Parkı Örneği: Bölüm 1

  1. Samet Bey Merhaba, Öncelikle yazınız için teşekkürler, birkaç küçük girdi yapmak istiyorum.
    29 Ekim 1922 Tarihinde Fransız bir firmaya ihale edilen planın sadece tramvay hattı değil birçoğu Gerçekleştirilmemiştir. Sadece plandan ilhamla bazı uygulamalar yapılmıştır (Bazı caddeler vs.)
    Diğer taraftan havuzun fiskeyesi konusunda belirtilen 1812 tarihinin teyide muhtaç bir bilgi olduğu kanaatindeyim. Çünkü Havuz 1902 yılında, Redif Kışlasının, tadilatı yapılan giriş kapısının Cülus-u humayun töreninde açılmıştır. Redif Kışlasının ilk hizmete giriş tarihi de 1812 den çok sonradır. (Havuz fiskeyesinin inşa öncesi eskiz çalışması ve 29 Ekim 1922 sonrası hazırlanan şehir planı mevcuttur.)
    Selamlar

    1. Erkan bey değerli yorumunuz için teşekkür ederim. Parka ilk olarak konan mermer havuz fıskiyesinin üzerinde bulunan kitabelerinin okunması için parka konulma işlemi gerçekleşmemiş olduğu bilinmektedir (Kaynaklar doğrultusunda). Yani görsellerde belirtilen bizim bildiğimiz havuz fıskiyesinin 1812 yılına ait olduğunu düşünmüyorum. Ancak havuz fıskiyesinin teyide muhtaç konusunda size katılıyorum.

Bir yanıt yazın

E-posta adresiniz yayınlanmayacak. Gerekli alanlar * ile işaretlenmişlerdir