Döşeme Tasarımında Etkili İşlevsel İlkeler 1

Yer düzlemi, kuşatma ve örtü (çatı) mekanı oluşturan üç temel öğedir. Yer düzlemi mekan içerisinde kendisinden beklenilen işlev nedeniyle değişik malzemeleri ile kaplanarak biçimlendirilir. Bu şekilde kaplanmış ve biçimlendirilmiş yer düzlemi döşeme olarak tanımlanır. Döşeme üzerindeki yüklerin zemine iletilmesini sağlamaktadır. Döşenmiş yüzeyler mekanın oluşumunda en temel peyzaj elemanlarıdır. Döşemeyi oluşturan malzemenin ve donanımların belirlenmesinde çok fazla etken belirleyici olmaktadır.

Döşemeye işlev kazandırabilmek için, malzeme seçim ve kullanımında planlanmanın ilke amaç ve hedeflerine koşut olarak çevreye kazandıracağı özellikler tasarımın temel hedefleri ile ile ilişkilendirilmelidir.

Döşenmiş yüzeylere farklı işlevlerin kazandırılması kullanılan döşeme malzemelerinin biçimi, rengi, dokusu ile malzemenin kalınlığı, döşemeyi oluşturan donanımlar ile olmaktadır.

Çatışan işlevlerin ayrımı: Yükseklik farkı ile ayırma.(Yol, Kaldırım);araç yolu, raylı ya da toplu taşım ilişkisi; karayolu, bisiklet yolu, yaya yolu geçişleri; otomobil, yaya yolu, ya da teras-su yüzeyi ayrımları. Öncelik tanınan bir özelliğin, malzeme, eğim ve doku farklılıkları ile ayrılması döşemede desen etkisi yaratarak ayrıca hareket yönü ve biçimin belirlenmesinde etken olmaktadır. İşlev desenin oluşturulmasında belirleyici olmalıdır.
Kullanım Alanlarının Ayırımı: Farklı kullanımlar için ayrılan alanlar malzeme, ölçü, doku, form ve renk değişimi ile belirlenebilir. Kullanımlar için hızı azaltma ve arttırmak(Araç ve yaya için) ,rahat hareket edilebilme, durağanlık ve hareket kollanılan malzeme ve desen ile belirlenmelidir.

Döşemede Tasarım Kriterleri

İşlev: Döşeme işlevi sert, kuru, kaygan olmayan yüzeyler yaratarak üzerinde araç, yaya trafiğinin taşınmasına olanak sağlamaktır. Aynı zamanda yaya ya da aracın hareketinin belirlenmesi hareketin hangi hızda ve ne biçimde gerçekleşeceğinin tanımlanması gibi davranış biçimlerini de belirlemelidir. Döşeme materyalindeki farklılıklar yaya ve araç trafiği için uyarıcı etki göstererek kişi ya da sürücüyü uyarlamalıdır. Döşemenin işlevinde dayanıklılık, güvenlilik ve taşıma kapasitesi de önemli olmaktadır.

Dayanıklılık: Döşeme malzemesinin dayanıklılığı dendiği zaman; iklim koşullarına, kullanım yoğunluğuna, üzerindeki basınca dayanabilme anlaşılmalıdır.

Estetik: Estetik kriterler görecelidir. Ancak temel tasarım prensiplere bağlamında yapılacak malzeme ve desen seçimleri estetik açıdan uygun olacaktır.

Maliyet: Döşeme yapılırken kullanım süresinin belirlenerek maliyetin ortaya konması önemlidir. Yapım maliyetleri çoğu kez bizi yanıltabilir. Dayanıklı bir malzeme ile doğru bir datayla çözümlenmiş döşeme maliyetleri her zaman daha ekonomik olmaktadır.

Günümüz koşullarında döşeme pek çok alt tesisi (Elektrik, su, gaz, kanalizasyon, telefon vb) altında gizler. Bu nedenle çoğu zaman acele ve iyi olmayan çözümler içinden çıkılmaz sorunları da beraberinde getirir ya da döşenmiş alanın bozularak tekrar yapılması yeni maliyetler getirecektir.

Döşeme Zemin Bağlantıları

Gevşek Yüzeyli (Flexible) döşemeler: Gevşek yüzeyli döşemeler esnektir ve üzerlerindeki yükü ışınsal bir şekilde alt tabakalara yaymaktadırlar. Kalın bir tabaka yükü geniş bir alana yayarak tabanda deformasyonların oluşmasını engellemektedir. Kum yatağı üzerine yerleştirilen tuğla döşemeler gevşek yüzeyli döşemelere örnek olarak verilebilir.

Taban Tuğla Döşeme

Kapak Taş Döşeme

Kilitli Beton Parke Taş Döşeme

Beton Antik Parke Döşeme

Kiremit İrmiği Döşeme

Gevşek yüzeyli döşemelere örnek olarak ; stabilize döşeme, kum bir zemin üzerine yerleştirilmiş doğal taş yada beton plaklar, taban tuğla, mıcır yada çakıl döşemeler, kum üzerine yerleştirilmiş kilitli beton parke vb. gibi döşeme malzemesinin zemine harç ile sabitlenmediği döşeme tipleridir. Yüzey drenajı için uygun koşullar sağlar aynı zamanda alt yapıyla ilgili onarımlarda döşeme malzemelerinin tekrar kullanımına olanak sağlar. Ancak yüzeye gelebilecek yükler nedeniyle deforme olabilme riski yüksektir.